B. Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Het hekwerk sociaal domein zoals we dat tot 2023 kenden, bestaat niet meer. De stelposten in de begroting zijn afgedekt vanuit het begrotingssaldo. Het risico rond het sociaal domein betreft vooral onzekerheden rond volumes instroom bij zowel de jeugd als de Wmo. De val van het kabinet kan grote gevolgen hebben voor de hervormingsagenda jeugd. Daarnaast heeft de prijsontwikkeling ook grote invloed op de uiteindelijke kosten sociaal domein. Ook de krappe arbeidsmarkt is van invloed op het sociaal domein. De kinderopvang zit vol, waardoor inburgeraars niet het verplichte traject kunnen volgen. Hierdoor kunnen ze niet werken en hebben ze langer dan nodig een uitkering. Ook zien we dat we door de krappe arbeidsmarkt en beperkte uitvoeringscapaciteit beleid niet maximaal kunnen uitvoeren. Er is sprake van meer multi-problematiek, echter beschikken we onvoldoende over de juiste data om aan te tonen wat er op ons afkomt.

Op basis van de ervaring in de laatste jaren ramen we het risico op € 1.000.000.

In 2023 is de herijking van het gemeentefonds doorgevoerd. Afspraak daarbij was dat er op diverse onderwerpen nog nadere onderzoeken plaatsvinden over de verdeling. De uitkomsten hiervan kunnen leiden tot een nadeel of voordeel voor onze gemeente.
Daarnaast kunnen uit de val van het kabinet nieuwe risico's volgen. Op het moment van schrijven van deze tekst is er door het Rijk een lijst gepubliceerd, de zogenaamde ombuigingslijst 2023, met daarop allerlei mogelijke bezuinigingen op de gemeenten en provincies. Het Centraal Plan Bureau heeft een publicatie gedaan met een wat genuanceerdere blik op bezuinigingen op gemeenten.

Vanwege de onzekerheid nemen we voor dit risico een raming op van € 1.500.000.

De (gelijktijdige) invoeringsdatum van de Omgevingswet en Wkb is opnieuw uitgesteld, naar 1 januari 2024. Bij invoering van deze twee wetten ontstaan ook financiële gevolgen. Vooral de Wkb geeft teruglopende legesopbrengsten. Eerder besloten we al om deze negatieve effecten zoveel mogelijk op te vangen in de tariefstelling van de nog resterende of nieuwe leges.

Wij nemen de onzekerheid over de financiële gevolgen mee als risico en ramen hiervoor € 200.000.

Voor de investeringen in onder andere onderwijshuisvesting en de binnenstad Terneuzen moeten we nieuwe geldleningen aantrekken. De prognose van de financieringsbehoefte geeft aan dat we de komende jaren € 34 miljoen (2024), € 24 miljoen (2025), € 44 miljoen (2026) en € 41 miljoen (2027) moeten aantrekken. Jaarlijks lossen we ongeveer € 10 miljoen af op bestaande leningen. Het risico bestaat dat door oplopende inflatie en daaraan gekoppelde rente de huidige prognoses onvoldoende blijken. In de meerjarenprognose rekenen we met een rentepercentage van 3% voor af te sluiten geldleningen.
Daarnaast bestaat het risico dat de belastingopbrengsten door de ontwikkeling van de CPI lager zijn dan begroot.

We nemen hiervoor een pm op.

De Transitievisie Warmte is in december 2021 door de gemeenteraad aangenomen. De Zeeuwse gemeenten hebben dit stuk gezamenlijk op laten stellen door externe deskundigen. Het beeld van de transitie naar een aardgasvrij Terneuzen geeft een duidelijke richting weer, maar moet de komende jaren steeds herijkt worden. Wel is zeker dat we de komende jaren doorgaan met de aanpak in de wijken die reeds gestart zijn. Kern van het verhaal is dat alle particuliere huishoudens over moeten stappen van gas naar alternatieve warmtebronnen. De visie reikt handvatten aan om te komen tot een wijkgerichte aanpak. Op basis van deze handvatten komen er voorstellen over deze wijkgerichte aanpak; inhoudelijk, maar ook qua planning en inzet van personele en financiële middelen. Los van de concrete rol die de gemeente hier straks in heeft is het nu wel al zeker dat deze operatie niet geringe financiële en personele middelen gaat vergen. Hoeveel is op dit moment nog niet aan te geven.

We nemen hiervoor een pm op.

We sloten met de Belastingdienst een convenant Horizontaal Toezicht af. Dit betekent o.a. dat we vooraf overleggen over belangrijke fiscale vraagstukken. Wij hebben ook periodiek afstemmingsoverleg met de Belastingdienst.
Wij namen in onze organisatie maatregelen om ook op fiscaal gebied verder aantoonbaar in control te komen. Desondanks kunnen wij niet uitsluiten dat controles op de toepassing van de ingewikkelde wet- en regelgeving leiden tot onjuistheden met mogelijk financiële gevolgen.

Wij kwantificeren het risico op € 500.000.

Wij hebben het contract met de RUD Zeeland verlengd met 2 jaar tot en met 2025. De verwachting is dat met ingang van 2026 het contract niet meer verlengd wordt. Dit heeft financiële gevolgen. Dit betekent dat we een alternatieve invulling moeten zoeken voor de vrijvallende personele capaciteit en de herbezetting van de vrijkomende kantoorruimte. Deze herbestemming van zowel menskracht als ruimte nemen we mee in de strategische personeelsplanning en lange termijn plannen voor wat betreft hybride werken en invulling van onze kantoorruimte. Voor 2024 en 2025 ramen wij het risico op € 0 gezien de verlenging van het contract met de RUD. Vanaf 2026 sorteren we voor op beheersingsmaatregelen om de financiële impact te verzachten.

Vanaf 2026 nemen we een pm op.

De gemeente voert veel taken uit die direct invloed hebben in de samenleving. We ontwikkelen plannen, realiseren voorzieningen, onderhouden de openbare ruimte etc. De uitvoering van al deze taken kan leiden tot aansprakelijkheidstellingen voor geleden schade.

Op basis van de lopende claims schatten wij het risico op € 300.000. Dit betreffen claims waarover nog geen uitspraak is gedaan.

Wij brachten de uitvoering van diverse taken onder bij verbonden partijen. De directe invloed op de inhoudelijke en financiële resultaten is minder dan bij uitvoering door onze organisatie. De meerderheid van de deelnemers in de verbonden partij bepalen de besluitvorming.
De verbonden partijen moeten bij het opstellen van hun begroting rekening houden met de VZG richtlijn. Deze richtlijn bevat de algemene afspraken tussen de Zeeuwse gemeenten over hoe de bijdragen aan gemeenschappelijke regelingen jaarlijks worden bijgesteld.  Wij hebben de richtlijn voor 2024 ook financieel vertaald naar de jaren 2024 t/m 2026. Hiermee verkleinen wij het risico dat onze meerjarenramingen (veel) lager zijn dan de bijdragen die we op basis van de begrotingen van de verbonden partijen moeten betalen.
Wel blijft het risico bestaan dat de VZG richtlijn voor 2025 e.v. hoger is dan die van 2024. Verder bestaat het risico dat de bijdrage aan één of meerdere verbonden partijen hoger is dan de VZG richtlijn. Dit bepalen (de meerderheid van) de deelnemers. De bijdragen aan de verbonden partijen voor 2024 hebben wij verwerkt in onze begroting 2024.

Wij ramen het risico voor de verbonden partijen op € 300.000 vanaf 2025.

Sinds 16 januari 2023 is in de EU de NIS2-richtlijn van kracht. Lidstaten moeten deze richtlijn uiterlijk in oktober 2024 hebben omgezet in lokale wetgeving. In Nederland gaat deze wet NIB2 heten (Netwerk- en Informatiebeveiliging). Aanleiding is de gestegen mogelijke impact van storingen, doordat ICT steeds meer verweven is met bedrijfsprocessen. Ook zijn organisaties steeds meer onderling met elkaar verbonden in ketenprocessen.

Het is duidelijk dat deze wet voor de informatiebeveiliging van gemeenten flinke gevolgen zal gaan krijgen. Er moeten op landelijk niveau echter nog veel besluiten genomen worden, waardoor over de praktische invulling en consequenties op dit moment nog weinig gezegd kan worden.
De verwachting is dat na de zomer meer duidelijk zal zijn over de consequenties van deze richtlijn met mogelijke impact op de begroting.

Cybercriminaliteit neemt nog steeds toe. De kans op een hack of om besmet te raken met zogenaamde malware is groot en vormt een voortdurend risico voor onze organisatie. Voorlopig hebben wij nog voldoende bescherming kunnen bieden maar als het risico te groot wordt is het overdragen van het risico in de vorm van het afsluiten van een cyberverzekering een afweging.

We nemen hiervoor een pm op.

Net zoals elders kampt ook onze gemeente met de gevolgen van de krappe arbeidsmarkt. We voorzien voor de komende jaren een aanzienlijke natuurlijke uitstroom van collega's vanwege het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. We investeerden in strategische personeelsplanning om hierop voor te sorteren. Echter zijn we afhankelijk van extern aanbod in een krappe arbeidsmarkt. Hierbij werkt de geografische ligging van Terneuzen niet altijd in ons voordeel. Daarbij werken we veelal ook met specialisten die sowieso niet ruimschoots voorhanden zijn. Door het werven van young professionals willen we mogelijke problemen op de lange termijn voorkomen. Toch willen we onze ogen niet sluiten voor de mogelijke risico's die een beperkte uitvoeringskracht van onze organisatie met zich meebrengt. Wellicht moeten we gebruik maken van meer externe inhuur wat gepaard gaat met hogere kosten. Naast financiële impact heeft het niet uitvoeren van taken vooral ook een maatschappelijke impact die niet persé in euro's uit te drukken is, maar wel gevolgen heeft voor de beleving van onze (brede) welvaart.

We nemen hiervoor een pm op.

De gemeente Terneuzen is via GBE Aqua BV voor 7,35% aandeelhouder in Evides. Bij het besluit tot oprichten van GBE Aqua BV is berekend welk jaarlijks dividend de gemeenten ontvangen. Voor Terneuzen is dit  € 776.000 in 2024, € 794.000 in 2025, € 778.000 in 2026 en € 1.099.000 in 2027. In de gemeente is jaren geleden het beleid vastgesteld dat (incidentele) voordelen zoals onderuitputting kapitaallasten, verkoop gronden en gebouwen en dividend, ten gunste komen van de algemene reserve. Dit ter versterking van de financiële positie van de gemeente Terneuzen.  Volgens dit beleid voegen wij de geraamde dividenden 2024 t/m 2027 in deze begroting direct toe aan de Algemene reserve.

In 2024 verwacht ZEH* een dividend over 2023 van € 500 miljoen te kunnen betalen aan haar aandeelhouders. Volgens afspraak wordt van dit dividend de lening van GBE Aqua afgelost (€ 161 miljoen). De resterende € 339 miljoen wordt naar verwachting betaald aan de aandeelhouders. De gemeente Terneuzen heeft een aandelenbelang van 7,35 procent. Dit zou betekenen dat er na aflossing van de lening, circa € 25 miljoen aan dividend aan Terneuzen wordt uitgekeerd.

Vanaf 2025 kunnen de aandeelhouders het dividend dat ZEH uitkeert naar eigen inzicht inzetten. Deze inkomsten vloeien in de algemene reserve. Als toezichthouder bepaalt de provincie namelijk dat gemeenten dergelijke onzekere incidentele inkomsten niet mogen opnemen in hun begroting.

* Zeeuwse Energie Houdstermaatschappij, voorheen PZEM

Voor de bouwgrondexploitatie zijn voornamelijk de risico's dat de aanlegkosten van infrastructurele kosten hoger worden. We kijken naar de marktomstandigheden om deze stijging van de kosten in te schatten. De accountant vindt in de jaarrekening controle onze schattingen realistisch. De afname van gronden kan over een langere periode gefaseerd worden dan waar op heden rekening is gehouden, dit kan een financieel nadeel opleveren. Op dit moment is er geen indicatie dat deze fasering aangepast behoeft te worden.